Definiując pojęcie dziedzictwa kulturowego uznajemy, że składają się na nie wytwory człowieka, tak materialne jak i duchowe oraz dzieła natury, te które uznano za wartościowe dla społeczeństwa. Przypisujemy im walor nośnika informacji, tym cenniejszego im bogatszym jest wachlarz tej informacji, w przypadku dzieł kultury technicznej sięgający w relacje pomiędzy środowiskiem a człowiekiem uzbrojonym w wiedzę, technologie i narzędzia, prowadzący w sferę rozwoju wytwórczości, przemysłu i techniki,, polityki technicznej państwa, sfery życia społecznego, a nawet światopoglądu, estetyki, sztuki, geografii etc. Wartość dziedzictwa kulturowego jest wielowymiarowa i może być mierzona na wielu skalach. Zdarza się też, że niektóre z wartości dziedzictwa mają walor uniwersalny, ponadczasowy. Inne mogą być cennymi dla konkretnych kontekstów społecznych, kulturowych, bądź tylko dla ich odbiorcy.

   Dziedzictwo jako źródło poznania i ważki element kształtowania tożsamości człowieka i jego społecznych zachowań operuje jednak zasobami ograniczonymi, nieodnawialnymi i stale narażonymi na zniszczenie, tak wskutek działania czynników zewnętrznych, jak i w efekcie niekontrolowanej konsumpcji. Jedne i drugie powstrzymać mogą działania na polu ochrony dóbr kultury. Inaczej mówiąc dziedzictwo stanowi przedmiot własności wspólnej i z tego powodu, w publicznym interesie wymaga rozumnego zarządzania.

Dobro kultury o wartościach zabytku, poznawczych i emocjonalnych jest własnością wspólną, czego konsekwencją jest zasada wolnego dostępu do wartości dziedzictwa kulturowego. Jest to własnością publiczną w takim sensie, że każdy winien mieć równy dostęp do duchowych wartości, jakie to dziedzictwo w sobie zawiera. Nie oznacza to jednak potrzeby wywłaszczenia prywatnych właścicieli poszczególnych obiektów tworzących dziedzictwo kulturowe. Z punktu widzenia idei wolnego dostępu nie jest ważne, kto jest właścicielem substancji zabytkowej danego obiektu w sensie prawnym, jeśli tylko jego prawo własności nie narusza interesu publicznego.

Przechodząc do zespołu huty Małapanew w Ozimku podnieśmy raz jeszcze, że dobrem kultu?ry jest tutaj każdy przedmiot ruchomy lub nieruchomy, dawny lub współczesny, mający znaczenie dla dziedzictwa i rozwoju kulturalnego ze względu na wartość historyczną, naukową lub artystyczną. Dziedzictwo kultury stanowią tutaj te dobra kultury, które uznane być mogą za wartościowe dla współczesnych i mało ważne jest tutaj na ile znamienne dlań obiekty utrzymały formę oryginalną z czasu swego powstania. Dziedzictwo, chociaż składa się z wytworów dawnych, ulegających czasami i daleko idącym procesom przemiany, jest z natury rzeczy wytworem teraźniejszości. Stanowi współczesną konstrukcję społeczną, przypisywaną ciągłemu procesowi przemian, wciąż na nowo interpretującą zjawiska przeszłości, stale jednak z myślą o przyszłości. Można powiedzieć, że w materialnym dokumencie dziedzictwa kulturowego, bezustannie się jak w lustrze przeglądamy, spoglądając na drogę, którą przebyliśmy i stale poszukując nowych programów rozwoju, czerpiących też ze spadku przeszłości.

Rodowód huty żelaza w Ozimku sięga 1754 roku kiedy to król pruski Fryderyk II podjął decyzję o jej budowie. Z racji położenia nad rzeką Mała Panew zyskała miano Königliche Hütte Malapane (Huta Królewska Małą Panew). Miejscowość zyskała zaś nazwę Ozimek 1762, Ociemek 1772, Ozimek 1784, 1859, Malapane do 1945, Ozimek po 1945, nazwę Ozimek biorąc od nazwiska właściciela młyna nad rzeką Mała Panew, istniejącego w początkach XVIII wieku pomiędzy wsiami Schodnia i Krasiejów, w miejscu lokacji huty. Na królewskiej decyzji zaważyła z jednej strony sięgająca XIV wieku tradycja hutnictwa żelaza regionu, oparta na miejscowych rudach darniowych, z drugiej zaś strony potrzeba aktywizacji gospodarczej Śląska, który co dopiero znalazł się w organizmie państwa pruskiego, co te z łączono z rozwojem przemysłu zbrojeniowego Prus. Wybór miejsca nad Małą Panwią nie był przypadkowy. Zadecydowała bliskość Odry, zasoby energetyczne rzeki, zasobne w drewno lasy, ubogie, ale miejscowe złoża rudy żelaza, w końcu i miejscowa siłą robocza, doświadczona w wytopie żelaza w funkcjonujących od w miejscowych majątkach ziemskich.

Już w sierpniu 1754 roku stanął nad Małą Panwią pierwszy wielki piec. W listopadzie 1754 roku na prawym brzegu rzeki uruchomiono 2 piece do fryszowania. W roku 1755 zbudowano drugi wielki piec. .

Początkowo zakład prowadził wyłącznie produkcję zbrojeniową i dopiero pod koniec XVIII wieku, kiedy popyt na produkty militarne opadł, podjęto produkcję maszyn i urządzeń dla przemysłu i rolnictwa. W roku 1786 zapoczątkowano produkcję stali, a w 1789 po raz pierwszy na kontynencie zastosowano koks do wytopu surówki. Huta awansowała do rangi wiodącego zakładu tej branży w Europie.

Huta Małapanew słynęła z wysokiej jakości wyrobów. Stale ją modernizowano. Wprowadzono innowacje techniczne i technologiczne. Wraz z hutą rozwijała się osada przemysłowa, jedna z najstarszych na Śląsku. Gliniane formy odlewnicze w 1791 zastąpiono formowanymi w piasku, co pozwoliło na odlewanie części do maszyn parowych, cylindrów, kół, łańcuchów, mostów, filarów, krat, nagrobków. W 1791 rozpoczęto produkcję maszyn parowych, które wcześniej Europa sprowadzała z Anglii. Odlewy i konstrukcje Huty śmiałością wykonania przewyższały wszystkie inne. Od 1790 r. budowano w hucie mosty. W 1795 r. odlano most żelazny przez Strzegomkę w Łażanach na Dolnym Śląsku, najstarszy most żeliwny na kontynencie europejskim. Dwa lata później odlano podobny dla Berlina. W 1822 powstał most Królewski we Wrocławiu, a w 1824 dwa mosty żelazne na tzw. Kanale Hutniczym, energetycznym prowadzonym przez teren huty, z którego zasilano koła wodne napędów dmuchaw wielkich pieców oraz maszyny i urządzenia pracujące w halach produkcyjnych zakładu. Pomyślano też o moście nad Małą Panwią. Powstał w 1827 roku Była to wówczas konstrukcja nowatorska. Jej długość sięgała 30, a szerokość 6 m. ciężar całkowity - 14.190 kg żelaza kutego i 53.305 kg odlewów. Dzisiaj jest to najstarszy żelazny most wiszący w Europie.

Huta w Ozimku stała się poligonem doświadczalnym dla budowy późniejszych hut żelaza w Gliwicach, Chorzowie i Katowicach. Mimo wyczerpania się miejscowych zasobów złóż darniowych, kompleksowa modernizacja zakładu dokonana z początkiem XIX wieku sprawiła, że nadal się rozwijał, zyskując rangę liczącego się w Europie.

W 1814 roku zbudowano w hucie kolejny wielki piec, w latach 1848-1849 zakład budowy maszyn, ślusarnię, modelarnie, nową odlewnię i biuro konstrukcyjne. W hucie wykonywano m.in. pompy wodociągowe, górnicze, dźwigi, kotły parowe, wiertnice dla górnictwa.

Poważne znaczenie dla rozwoju huty miało wprowadzenie w 1833 r. tzw. ogrzanego dmuchu wielkich pieców, czyli instalacji pozwalającej wykorzystać tutaj gazy spalinowe. Technologię tę zastosowano równie z w fryszerkach. W 1838 zbudowano żeliwiak umożliwiający wykonywanie odlewów nawet wówczas gdy nie pracowały wielkie piece. Jakość wyrobów wzrosła także dzięki dodaniu do wytopu rudy żelaza sprowadzanej ze Szwecji. Dość powiedzieć, że na wystawie rolniczej w Opolu w 1850 r. wyroby Huty Mała Panew otrzymały srebrny medal, a rok później na Wystawie Światowej w Londynie walce młyńskie nagrodzono brązowym medalem. Tryumfy święcono także na wystawach paryskiej 1857, londyńskiej 1862 i wiedeńskiej 1873 roku.

Po czasie kryzysów przełomu lat 50/60. i 70. XIX w. podjęto dalszą rozbudowę zakładu. Znaczące modernizacje miały też miejsce w końcu XIX wieku, W 1871 wygaszono ostatnie wielkie piece na węgiel drzewny. W latach `1880-1888 powstały piece temperowe. W 1896 podjęto budowę pieca martenowskiego liczonego na 5 ton wsadu. W 1905 roku uruchomiono kolejny piec martenowski. Mimo wszystko jednak już z przełomem XIX/XX w. huta odstawała od poziomu techniki hut Zagłębia Ruhry. Generowało to wiele problemów i trudności z rynkiem zbytu produktów. Huta nie mogąc jakością wyrobów konkurować z hutami zachodnich Niemiec możliwości ich zbytu poszukiwała w granicach imperium rosyjskiego.

Czas ożywienia inwestycji i produkcji nadszedł w okresie wyścigu zbrojeń poprzedzającego wybuch I wojny światowej. W 1913 roku zatrudniano tutaj już 820 robotników, wobec 257 w 1864 i 87 w końcu XVIII wieku.

Czas kolejnych modernizacji przyniosły lata 20. XX w. W pierwszym rzędzie objęły stalownię, która od tego czasu stanowić będzie trzon produkcyjny zakładu. Powstał nowy piec martenowski, dwa łukowe piece elektryczne, rozbudowano oczyszczalnię i modelarnię, zbudowano kompresorownię. Zainstalowano nowe suwnice, obrabiarki, stalowe skrzynie w formierni, mieszarki do masy formierskiej, młyny kulkowe i piece obrotowe. Dzięki inwestycjom zakład nastawiono na produkcję stali szlachetnych. Dla przemysłu elektrochemicznego, kolejnictwa, zakładów produkcji maszyn, półfabrykatów dla innych walcowni i hut. Mimo wszystko zakład nadal borykał się z trudnościami i silną na rynkach europejskich konkurencją przemysłu brytyjskiego. Nie bez znaczenia była przy tym i wojna celna z Polską. Z końcem lat 20. Huta zagrożona była wręcz likwidacją.

Kolejny czas koniunktury nadszedł w 1936 roku, wraz z rozwojem produkcji zbrojeniowej i przygotowaniami Niemiec do wojny. W stalowni zainstalowano nopwy piec indukcyjny, a w 1937 roku zbudowano nowy piec martenowski. .Huta podjęła produkcję odlewów dla przemysłu lotniczego, motoryzacyjnego, okrętowego, dla górnictwa, przemysłu materiałów budowlanych, energetyki i kolejnictwa.

W 1940 podjęto budowę tzw. "Nowej huty". Rozbudowano wydziały formierni, rdzeniarni, warsztat mechaniczny, filtrownię, wykańczalnię, zbudowano dwa nowe magazyny wyrobów gotowych, tokarnię bloków, magazyn tlenu, łaźnię i sanitariaty. W 1941 oddano do eksploatacji przebudowaną kotłownię i modelarnię, w 1942 warsztat naprawczy, wytwórnię acetylenu, oczyszczalnię gazów, pomieszczenie gazogeneratorów, nową kompresorownię, w 1944 magazyn i warsztat elektryczny, stolarnię, pralnię. W czasie wojny całkowicie wymieniono park maszynowy na wydziałach mechanicznym. Zainstalowano tez tam suwnicę o udźwigu 20 ton. W stalowni rozpoczęły pracę nowe łukowe piece elektryczne oraz kilka suwnic mostowych. Do 1944 powstało też kilka stacji transformatorowych.

W 1942 zapoczątkowano budowę nowych hal produkcyjnych, m.in. stalowni, hali obróbki, hali naprawczej, sytuowanych bliżej dworca kolejowego. Miały stanowić rdzeń "Nowej huty". Inwestycje czasu wojny podwoiły wielkość produkcji huty w stosunku do roku 1938. Po zakończeniu działań wojennych zyskała rangę jednej z największych i najnowocześniejszych odlewni staliwa w Polsce o wielokierunkowej produkcji.

Poważny rozwój huty nastąpił po II wojnie światowej. Wybudowano nową modelarnię, rozbudowano stalownie, odlewnie, formiernie i oczyszczalnie. Oprócz innych pieców, w roku 1951 oddano do użytku największy, 18-tonowy piec łukowy "Birlec", który zbudowali Anglicy. W 1980 r. uruchomiono automatyczną linię formowania "Künkel-Wagner". Równolegle z rozbudową huty następował wzrost zatrudnienia: w roku 1950 sięgało 4297 osób, 1955 - 5776, w 1965 - 6011, a w 1975 - 7052 pracowników.

Podstawowymi wyrobami huty stały się odlewy staliwne i żeliwne, armatura przemysłowa i kolejowa, walce hutnicze, maszyny i urządzenia oraz konstrukcje stalowe.

Procesom przemiany huty towarzyszyła budowa osiedli robotniczych, z różnym natężeniem rozwijająca od XVIII stulecia. W związku z tym procesem pozostawała rozbudowa infrastruktury osady, która w 1962 roku zyskała prawa miejskie, socjalnej, komunikacyjnej, wodociągowej, energetycznej, rekreacyjnej także. Proces ten znalazł miejsce również w latach powojennych. Nieswtety powstałe wówczas osiedla mieszkaniowe i nowy układ komunikacyjny zrujnowały historyczny układ urbanistyczny miasta.

Jej historyczne role zapisały się także procesami kształcenia kadr dla przemysłu ciężkiego, tak w Niemczech, jak i w Polsce.

Transformacja gospodarcza Polski lat 90. XX w. i przekształcenia w wlasnościowe jakie w jej wyniku nastąpiły przyniosły zmiany w organizacji zarządzania, majątku, produkcji, marketingu i sposobach finansowania. W toku procesu restrukturyzacji sukcesywnie ograniczano posiadany majątek i na bazie wydziałów produkcyjnych tworzono jednoosobowe spółki. Tak 1 stycznia 2000 r., rozpoczęły działalność spółki: "Małapanew" Maszyny i Konstrukcje, "Małapanew" Armatura i "Małapanew" Modelarnia, a dnia 1 lipca 2001 r. - Małapanew - Zakłady Odlewnicze. 22 września 2004 r. w wyniku dalszej restrukturyzacji organizacyjno-własnościowej, spółki wydzielone z Huty weszły w skład Grupy Kapitałowej "Gwarant" a Małąpanew Zakłady Odlewnicze Sp z o.o. wróciła do historycznej nazwy Huta Małapanew Spółka z o.o., kontynuując ponad 250-letnie tradycje Dzisiaj to najstarsza huta działającą w Polsce, nieprzerwane od 1754 roku i jedna z najstarszych w Europie.