Zakład Wodociągowy "Na Grobli"

   Od 1847 Rada Miasta dyskutowała projekt doraźnej poprawy zaopatrzenia Wrocławia w wodę. W 1864 zdecydowano się na kompleksowe rozwiązanie problemu i budowę centralnego wodociągu miejskiego projektu J. Moore'a (znanego m. in. z budowy wodociągów w Szczecinie pochodzących z 1844). Wodociąg zakładał pobór wody z rzeki Odry, budowę osadnika wstępnego i filtrów powolnych - stawów osadnikowych, zbiorników naziemnych wody czystej, wodociągowej wieży ciśnień z maszynownią usytuowaną w jej trzonie. Projekt skorygował architekt miejski K. J. C. Zimmermann, przesuwając m. in. kotłownię z trzonu wieży do zbudowanego przy niej budynku. W latach 1866-71, kosztem ok. 3 mln marek, zbudowano jeden z najnowocześniejszych wodociągów miejskich w Europie, l VIII 1871 w widłach Odry i Oławy uruchomiono zakład o wydajności przewidzianej na 200 tys. mieszkańców.

   Obok wieży ciśnień w 1882 powstały naziemne zbiorniki wody czystej, a do 1890 długość miejskiej sieci wodociągowej sięgnęła 200 km (zasilając m. in. ok. 2000 hydrantów), w 1924 już 455 km, w 1995 - 1658 km. Początkowo w wieży ciśnień umieszczono jeden wieżowy zbiornik wody (stalowy, nitowany), w 1902 zbudowano drugi - żelbetowy. Łączna ich pojemność wynosiła 4150 m³. Od 1904 wodę do wieży ciśnień poprowadzono z nowych gruntowych ujęć wody zbudowanych między Świątnikami a Czechnicą, oczyszczając ją na odżelaziaczu przy Przepompowni Wody na Świątnikach, a od 1907 również na odżelaziaczu systemu Pieffke zbudowanym Na Grobli. Nie zrezygnowano przy tym z czerpania wody rzecznej z Odry i  również z Oławy (od 1907), chociaż te źródła traktowano już jako awaryjne. W okresie posuchy, na przełomie lat 20 i 30-tych oraz w czasie działań wojennych w 1945, czerpano z nich 2/3 wody prowadzonej do miasta.

   Dominantę wysokościową zakładu stanowi monumentalna wieża ciśnień, flankujące ją dwie duże kotłownie i jeden z dwu istniejących niegdyś kominów. Z wieżą sąsiadują budynki administracyjne i warsztaty oraz naziemne zbiorniki wody czystej, a dalej dwa odżelaziacze i relikty stawów osadnikowych oraz współczesny zakład uzdatniania wody. W wieży ciśnień utrzymano agregaty pompowo-parowe systemu Woolfa (zamontowane w maszynowni w 1879), a także turbinę parową z 1924 systemu Zoelly, która przejmując funkcję wcześniejszych maszyn, pracowała do lat 60. XX w. kiedy wieżowy zbiornik wody wyłączono z eksploatacji. Agregaty pompowo-parowe wykonane we wrocławskich zakładach G. Ruffera (Ruffer G. H., Maschinen-Bauanstalt) wg proj. inż. Thometzka zastąpiły pracę wcześniejszych z 1871 r., kilkakrotnie (1874, 1876) modernizowanych. W wieży ciśnień utrzymano również pompy z przełomu XIX/XX w. W wieży znajduje się także kilka suwnic, w tym najstarsza z 1871, najwyższe w Polsce spiralne, bogato dekorowane schody żeliwne, oryginalny, unikatowy wystrój wnętrza i detale architektoniczne maszynowni, co czyni to dzieło jednym z najciekawszych dokumentów kultury techn. końca XIX w.